Tiếp tục chương trình làm việc Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV; chiều ngày 07/5/2025; Quốc hội tiến hành thảo luận tại tổ về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013; dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi); dự án Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi). 

         Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Nam thảo luận tại Tổ 16 gồm các tỉnh: Hà Nam, Kon Tum, An Giang, Lai Châu. Đồng chí U Huấn, Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Kon Tum chủ trì phiên thảo luận.

         Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Trần Văn Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Nam bày tỏ sự đồng tình và nhất trí cao đối với chủ trương sửa đổi Hiến pháp 2013 nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia. Tuy nhiên, tại khoản 2 Điều 111 dự thảo quy định: “Chính quyền địa phương gồm có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân được tổ chức ở đơn vị hành chính phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định.”.  Quy định chung chung như vậy chưa thể hiện rõ mô hình chính quyền địa phương 2 cấp theo đúng tinh thần chỉ đạo của Trung ương, cũng chưa bảo đảm nguyên tắc đề cao quyền làm chủ của Nhân dân ở địa phương. Việc không xác định rõ cấp chính quyền dễ gây lo ngại về việc tập trung quyền lực quá mức ở cấp tỉnh, trong khi tiếng nói người dân ở cơ sở có nguy cơ không được phát huy. Đại biểu đề xuất quy định rõ các cấp chính quyền địa phương. Cụ thể: “Chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND được tổ chức ở cấp tỉnh và cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn), bảo đảm tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Không tổ chức chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính trung gian; các trường hợp đặc biệt khác do Quốc hội quy định.”.

        Đối với dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi); dự án Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi); đại biểu Trần Văn Khải cho rằng Nghị quyết 57-NQ/TW nhấn mạnh khuyến khích đổi mới sáng tạo, loại bỏ tư duy “không quản được thì cấm” và đặt mục tiêu coi kết quả chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ là tiêu chí đánh giá cán bộ. Tuy nhiên, dự thảo Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) chưa có quy định thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong thi hành công vụ hoặc lấy kết quả chuyển đổi số làm tiêu chí đánh giá cán bộ; dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) cũng chưa quy định rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương trong thực hiện nhiệm vụ chuyển đổi số, phát triển khoa học công nghệ tại địa bàn. Đại biểu đề nghị đối với dự thảo Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) cần bổ sung quy định yêu cầu cán bộ, công chức không ngừng học hỏi, chủ động đổi mới sáng tạo, tích cực ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong thực thi nhiệm vụ; đồng thời quy định kết quả chuyển đổi số là một tiêu chí bắt buộc trong đánh giá cán bộ, công chức hàng năm (đặc biệt đối với người đứng đầu). Đồng thời dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) bổ sung nhiệm vụ cho HĐND, UBND cấp tỉnh về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên địa bàn. Cụ thể, quy định HĐND tỉnh quyết định các chương trình, đề án chuyển đổi số; UBND các cấp tổ chức thực hiện và định kỳ báo cáo HĐND kết quả thực hiện.

        Về vấn đề phát triển kinh tế tư nhân; Nghị quyết 68-NQ/TW đề ra yêu cầu gỡ bỏ rào cản thể chế, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, với quan điểm “người dân và doanh nghiệp được làm những gì pháp luật không cấm”. Tuy vậy, dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) chưa có điều khoản trực tiếp nào thể hiện nguyên tắc tạo môi trường thuận lợi cho kinh tế tư nhân; các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương còn chung chung, chưa nhấn mạnh việc hỗ trợ, khuyến khích khu vực tư nhân. Dự thảo Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) cũng thiếu quy định ràng buộc cán bộ, công chức phải tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân kinh doanh. Đại biểu Trần Văn Khải đề xuất tại dự thảo  Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) cần bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh về phát triển kinh tế tư nhân. HĐND cấp tỉnh cần được giao thẩm quyền ban hành chính sách, biện pháp khuyến khích phát triển doanh nghiệp tư nhân và giám sát việc cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; UBND các cấp có trách nhiệm tổ chức thực hiện các chính sách đó và định kỳ báo cáo trước HĐND. Đối với dự thảo Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) cũng bổ sung nguyên tắc đạo đức công vụ “chủ động phục vụ Nhân dân và doanh nghiệp, không tự đặt ra thủ tục hay yêu cầu trái pháp luật cản trở quyền và hoạt động hợp pháp của tổ chức, cá nhân”. Bên cạnh đó, bổ sung quy định yêu cầu cán bộ, công chức phải giải quyết kịp thời, thuận lợi các ý kiến, kiến nghị chính đáng của doanh nghiệp (tương tự như đối với người dân hiện nay), đồng thời tăng chế tài xử lý đối với hành vi nhũng nhiễu, gây khó dễ cho doanh nghiệp.

        Đối với chủ trường tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống chính trị; theo đại biểu Trần Văn Khải, Nghị quyết 18-NQ/TW đặt mục tiêu sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, với nguyên tắc “một việc chỉ giao một cơ quan chủ trì chịu trách nhiệm chính” (tránh chồng chéo) và gắn sắp xếp bộ máy với tinh giản biên chế, cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ. Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) chưa có điều khoản nào quán triệt nguyên tắc này trong phân công chức năng và phân quyền. Về nhân sự, dự thảo Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) tuy có bước tiến khi bỏ phân loại cán bộ, công chức cấp xã; cho phép sa thải công chức yếu kém qua sát hạch định kỳ... nhưng chưa đề cập giải pháp cho tình trạng dôi dư cán bộ, công chức khi sáp nhập đơn vị hành chính; các chính sách hỗ trợ người dôi dư vẫn chủ yếu ở văn bản dưới luật, chưa được luật hóa.

        Đại biểu Khải đề nghị bổ sung vào Điều 4 dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) nguyên tắc thể hiện tinh thần “một việc - một cơ quan chịu trách nhiệm chính; một cơ quan có thể thực hiện nhiều việc phù hợp chức năng” để làm căn cứ pháp lý phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, tránh tình trạng nhiều cơ quan cùng quản lý một việc. Đối với dự thảo Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) bổ sung quy định về chính sách đối với cán bộ, công chức dôi dư khi sắp xếp lại tổ chức bộ máy và giao Chính phủ quy định chi tiết, qua đó bảo đảm quá trình tinh giản biên chế diễn ra thuận lợi và nhân văn. Tăng cường cơ chế sàng lọc, đánh giá để nâng cao chất lượng đội ngũ, quy định trong nguyên tắc đánh giá cán bộ, công chức, coi kết quả đánh giá là căn cứ để tinh giản biên chế. Đồng thời bổ sung chính sách thu hút nhân tài vào cơ quan nhà nước, nhằm thay thế người kém bằng người giỏi đúng tinh thần trọng dụng nhân tài. 

         Tham gia phát biểu ý kiến đối với dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), đại biểu Phạm Hùng Thắng, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Nam bày tỏ sự nhất trí cao với sự cần thiết ban hành và quan điểm xây dựng dự án Luật. Dự thảo luật đã cơ bản thể chế hóa chủ trương của Đảng về tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp theo đúng kết luận, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư.

        Về trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính; theo đại biểu để đảm bảo khái quát đầy đủ các bước trong trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính từ khâu lập đề án, thẩm định, thẩm tra đề án và xem xét thông qua đề án, đại biểu Phạm Hùng Thắng đề nghị điều chỉnh khoản 6 Điều 10 dự thảo Luật theo hướng Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định chi tiết trình tự thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính.

        Đối với quy định về ủy quyền; đại biểu Thắng đề nghị sửa đổi quy định tại khoản 5 Điều 14 dự thảo Luật theo hướng cho phép cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền đề nghị điều chỉnh tất cả các nội dung của văn bản ủy quyền để tạo thuận lợi trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ được ủy quyền, trong đó quy định về cách thức thực hiện và các điều kiện cần thiết để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn ủy quyền. Đồng thời đề nghị bỏ nội dung quy định “công chức thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã được Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã giao thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn ký thừa ủy quyền thì thực hiện theo quy định của Chính phủ về công tác văn thư” cho phù hợp với quy định hiện hành về công tác văn thư.

        Về nhiệm vụ, quyền hạn của Thường trực HĐND quy định tại Điều 31 dự thảo Luật; đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo điều chỉnh, bổ sung theo hướng chỉ nên cho phép Thường trực HĐND cấp tỉnh quyết định chế độ chi ngân sách đối với một số nhiệm vụ chi thực hiện nhiệm vụ cấp bách theo chỉ đạo của cấp có thẩm quyền để kịp thời giải quyết các vấn đề cấp bách, phát sinh giữa hai kỳ họp HĐND; các chế độ chi ngân sách khác thì vẫn cần giao cho HĐND quyết định.

        Đối với quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu HĐND quy định tại Điều 33 dự thảo Luật; đại biểu đề nghị xem xét mở rộng thêm đối tượng đại biểu HĐND có quyền chất vấn là người đứng đầu các cơ quan nhà nước khác ở địa phương theo quy định của pháp luật để thống nhất với thẩm quyền giám sát của HĐND.

        Trường hợp thành lập mới một đơn vị hành chính trên cơ sở điều chỉnh một phần địa giới hành chính và dân cư của các đơn vị hành chính; quy định tại Điều 47 dự thảo Luật chưa bao quát chủ thể phát sinh trong thực tiễn như: Thường trực HĐND, Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND, UBND, các cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác, các chức danh công chức chuyên môn thuộc UBND (đối với cấp xã)… khi thành lập mới một đơn vị hành chính trên cơ sở điều chỉnh một phần địa giới và dân cư của các đơn vị hành chính. Đại biểu đề nghị nghiên cứu, bổ sung nội dung trên để đảm bảo bao quát các đối tượng chịu sự tác động khi thực hiện điều chỉnh một phần địa giới hành chính và đảm bảo tương ứng với quy định tại Điều 46 của dự thảo Luật.

         Về dự án Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi), đối với quy định công chức xếp loại đánh giá ở mức không hoàn thành nhiệm vụ thì cơ quan quản lý công chức xem xét, bố trí vào vị trí việc làm có thứ bậc thấp hơn về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ hoặc cho thôi việc nếu cơ quan, tổ chức, đơn vị có nhu cầu; đại biểu Phạm Hùng Thắng đề nghị cần làm rõ khi công chức không hoàn thành nhiệm vụ, trong trường hợp cơ quan, tổ chức không có nhu cầu cho công chức thôi việc nhưng cơ quan không có vị trí việc làm có thứ bậc thấp hơn về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ để bố trí thì xử lý như thế nào.

       Đối với quy định về việc chuyển cán bộ, công chức cấp xã thành cán bộ, công chức của cấp xã mới; theo đại biểu Phạm Hùng Thắng thực tế hiện nay, một số cán bộ, công chức cấp xã (đã được bầu hoặc tuyển dụng trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành) có năng lực, trình độ chuyên môn nghiệp vụ đáp ứng vị trí việc làm và có nguyện vọng tiếp tục công tác nhưng chưa đảm bảo thời gian giữ chức danh bầu, tuyển dụng đủ 05 năm (Theo quy định tại Khoản 11, Điều 1 Nghị định 116/2024/NĐ-CP ngày 17/9/2024 của Chính phủ khi tiếp nhận vào công chức thì cán bộ, công chức cấp xã phải có đủ 05 năm công tác trở lên theo đúng quy định của pháp luật không kể thời gian tập sự, thử việc). Để tạo điều kiện trong công tác cán bộ, đại biểu đề nghị nghiên cứu, xem xét tại điều khoản chuyển tiếp, bổ sung thêm nội dung “không áp dụng tiêu chuẩn điều kiện về thời gian công tác” đối với các trường hợp nêu trên./.